Maag darm klachten

Wat zijn oorzaken van het grote aantal maag darm klachten in Nederland en het kleine aantal maag darm klachten die ik aantrof in voormalig Joegoslavië.

Preventie. Het doel van deze site is om een levensstijl te beschrijven, die chronische ziekten kan voorkomen. Op deze pagina beschrijven we oorzaken, kenmerken en mogelijke preventie van maag darm klachten.

Belangrijkste maag darm klachten

Uit enquêtes blijkt dat 30-40% van de Nederlanders wel eens last heeft van buik- of maagklachten. Gelukkig zijn de meeste klachten van tijdelijke aard en zijn ze meestal te verhelpen met een maagzuurremmer. Als verpleegkundige, gespecialiseerd in maag, darm en lever patiënten, heb ik vooral te maken met de meer ernstige  maag- en darm klachten. Ik zal enkele van die ziekten kort beschrijven:

• Maagzweer
• Maagcarcinoom
• Obstipatie (verstopping)
• PDS (prikkelbare darm syndroom)
• Colitis Ulcerosa en de ziekte van Crone
• Levercirrose
• Pancreatitis (alvleesklier ontsteking)

Maagzweer: een van de maag darm klachten van mannen

Een maagzweer (ulcus) is een van de gemakkelijk te genezen maag darm klachten. Een maagzweer kan ontstaan in de maag of in het eerste deel van de dunne darm: de 12-vingerige darm (duodenum). Je voelt pijn in de maagstreek, je wordt misselijk en je eetlust gaat achteruit. Soms krijg je een maagbloeding of perforatie. Dat is ernstig, omdat dan andere organen aangetast worden.

Helicobacter pylor bacterie. De belangrijkste oorzaak van een maagzweer is een van de weinige bacteriën die in maagzuur kunnen overleven: de “helicobacter pylor” bacterie. Deze bacterie kan levenslang in de maag blijven. Een op vijf mensen met deze bacterie krijgt een maagzweer.

Medicijnen, stress en alcohol. Een andere oorzaak van een maagzweer is het gebruik van medicijnen zoals aspirine en bepaalde ontstekingsremmers. Stress is geen oorzaak maar kan de symptomen wel verergeren. Ook overmatig alcoholgebruik en roken kunnen zorgen voor maag darm klachten door irritatie van de slijmvliezen..

Diagnose en remedie. Een veel voorkomende manier om een diagnose te stellen is een kijkonderzoek met een endoscoop: een slang met een video cameraatje. De arts kan ook een stukje weefsel wegnemen voor verder onderzoek (biopsie). Een maagzweer door de helicobacter pylor bacterie is te verhelpen met een antibiotica kuur. Ook maagzuurremmers kunnen helpen.

Preventie. Op deze site staat al een artikel over gezonde darmen. De belangrijkste adviezen zijn: stoppen met roken, vezelrijk en gevarieerd eten zonder geraffineerde suiker, alcohol beperken, conditie opbouwen door voldoende lichaamsbeweging en niet eten na 8 uur s-avonds. Vraag eventueel een diëtist voor een aangepast dieet. En als u al eens een maagzweer heeft gehad, wees dan voorzichtig met pijnstillers.

Maagcarcinoom

Maagcarcinoom of maagkanker is een kwaadaardige tumor in de maag. Maagkanker wordt ongeveer 1000 keer per jaar vastgesteld bij mannen en 500 keer bij vrouwen. Deze patiënten zijn meestal ouder dan 60 jaar.  Maagkanker komt net als maagzweren steeds minder voor, vanwege de effectieve behandeling van de “helicobacter pylor” bacterie.

Klachten zijn bijvoorbeeld: verminderde eetlust, pijn in de bovenbuik, misselijkheid, regelmatig braken van (een beetje) bloed, brandend maagzuur en duizeligheid door bloedarmoede.

Belangrijkste oorzaak is langdurige ontsteking. De precieze oorzaak van maagkanker is niet bekend, maar het kan waarschijnlijk ontstaan door een langdurige ontsteking van het maagslijmvlies. Boosdoener is de al eerder genoemde “helicobacter pylor” bacterie, die het maagslijmvlies blijvend aantast.

Diagnose en remedie. De arts kan de diagnose stellen door een kijkonderzoek met een endoscoop, en door een biopsie van een stukje weefsel. Als de diagnose is gesteld moet het stadium van de kanker bepaald worden, omdat de behandeling daarvan afhankelijk is. Dit kan op vier manieren:

• CT-scan: een computerbeeld met behulp van röntgenstralen en contrasterende vloeistof
• Externe echografie: door teruggekaatste geluidsgolven wordt een computerbeeld gevormd
• Nauwkeurige echogeleide punctie en biopsie van een stukje weefsel
• Endo-echografie: interne echografie met een klein echoapparaat aan een flexibele slang, eventueel met een biopsie; deze behandeling gebeurt vaak onder een lichte narcose (“roesje”).

Operatie en chemotherapie. De meest voorkomende behandeling is een ingrijpende operatie, waarbij een deel van de maag of de hele maag wordt weggehaald. Ook wordt chemotherapie toegepast als er uitzaaiingen zijn geconstateerd. Bestraling is ook een mogelijke behandeling, soms in combinatie met een operatie en chemotherapie.

Na een maagoperatie kunnen allerlei nieuwe problemen ontstaan, die te maken hebben met een te kleine of slecht werkende maag. Voorbeelden zijn: te snelle “dumping” van voedsel in de darmen, misselijkheid, brandend maagzuur, vitamine B12 tekort waardoor B12 injecties nodig zijn, en diarree.

Preventie. Maagkanker is op eenzelfde manier te voorkomen als een maagzweer: stoppen met roken, vezelrijk en gevarieerd eten zonder geraffineerde suiker, alcohol beperken, voldoende lichaamsbeweging en uw maag voldoende rust geven door niet te eten na 8 uur s-avonds. Al deze maatregelen dienen om chronische infectie van de maagwand te voorkomen.

Obstipatie (verstopping)

Obstipatie, constipatie of verstopping betekent een “stoelgang” van minder dan drie keer per week. Onder normale omstandigheden wordt in de dikke darm vocht onttrokken aan de ontlasting, zodat het lichaam niet te snel uitdroogt. Maar als de ontlasting te lang in de dikke darm blijft, wordt teveel vocht onttrokken en ontstaat het probleem van verstopping.

Belangrijkste oorzaak is verkeerde voeding. Er zijn meerdere oorzaken van verstopping, maar de belangrijkste is eenzijdige vezelarme voeding. Als je weinig groente en fruit eet, en veel vlees, vet en geraffineerde producten die ontdaan zijn van vezels, dan haal je niet het minimum van 35 gram vezels per dag.  Ook drinken veel mensen te weinig, waardoor er onvoldoende vocht beschikbaar is voor de dikke darm. Daarnaast hebben sommige medicijnen verstopping als bijwerking. Ook een voedselallergie of voedselintolerantie kan verstopping veroorzaken.

Diagnose en remedie. De diagnose van verstopping is hierboven al beschreven, maar verstopping kan ook leiden tot aambeien, kloofjes en fissuren (anale scheurtjes). Ook buikpijn en een harde, opgezette buik komen voor bij verstopping. De remedie is af te leiden uit de oorzaken: meer vezelrijke voeding (vooral groente en fruit) eten en meer drinken. Maar ook meer bewegen kan de darmen stimuleren.

Bulkvormers, laxeermiddelen en darmspoeling. De arts kan bulkvormers voorschrijven, die psylliumvezels en zemelen bevatten. Deze bulkvormers werken alleen als veel wordt gedronken, anders verergeren ze de verstopping. Bulkvormers kunnen langdurig gebruikt worden. Voor de korte termijn kan de arts laxeermiddelen voorschrijven die de darmwand prikkelen. In het uiterste geval is een darmspoeling mogelijk, maar het nadeel is dat alle goede bacteriën ook worden weggespoeld.

Preventie. De beste remedie tegen verstopping is preventie door gevarieerd en vezelrijk eten, voldoende drinken en genoeg bewegen. Dit geldt als beste preventie bij alle maag darm klachten. Een prima hulpmiddel is een slowjuicer of blender, waarmee dagelijks een groente en fruitsmoothie gemaakt kan worden.

PDS (prikkelbare darm syndroom)

PDS of prikkelbare darm syndroom wordt ook wel “spastische darm” of “irritable bowel syndrome (IBS) genoemd. Het is een van de meest voorkomende maag darm klachten. Ergens tussen de 1 en 3 miljoen mensen in Nederland leiden aan PDS. Deze ziekte komt twee keer zo vaak voor bij vrouwen als bij mannen. PDS is een ware epidemie in Mexico en Brazilië, waar 45% van de bevolking leidt aan PDS.

Belangrijkste oorzaak is overgevoeligheid. De oorzaak van PDS is niet precies bekend. De darmwand is overgevoelig en de darmbeweging is verstoord, maar dat kan verschillende oorzaken hebben. Er wordt nu veel onderzoek gedaan naar de manier waarop de hersenen de prikkels in de darmwand verwerken. PDS kan ook ontstaan door eenzijdig voedsel of voedselvergiftiging. Stress kan leiden tot verergeren van maag darm klachten.

Gecompliceerde diagnose. De diagnose van PDS gebeurt door uitsluiten van zichtbare oorzaken. Daarvoor is internationaal een speciaal PDS protocol opgesteld. Als een patiënt last heeft van buikpijn of buikkrampen, diarree of verstopping, of een opgeblazen gevoel, boeren, winderigheid of andere maag darm klachten, zal een arts eerst kijken naar lichamelijke afwijkingen. Als die er niet zijn kan de diagnose PDS gesteld worden, vooral als de patiënt ook last heeft van klachten die niet direct met de darm te maken hebben, zoals moeheid, brandend maagzuur, hoofdpijn en pijn in de rug of de zij.

Gevarieerde remedies. De arts kan verschillende medicijnen voorschrijven om symptomen van PDS te bestrijden. Er bestaat ook een behandeling met fysiotherapie en er is zelfs een behandeling met hypnotherapie. U kunt zelf ook bekende methoden tegen maag darm klachten toepassen (voeding met genoeg vezels, veel drinken, genoeg bewegen en stoppen met roken). Ook probiotica kunnen helpen om klachten te verminderen.

Preventie. Het is één van de doelstellingen van deze site om een levensstijl te beschrijven, die PDS kan voorkomen en verminderen. Als 1 tot 3 miljoen mensen (alleen al in Nederland) aan een vervelende kwaal leiden, die zo duidelijk verband houdt met voeding, is het een uitdaging om een oplossing te vinden. Die oplossing kan komen door veel nieuw wetenschappelijk onderzoek naar de functie van bacteriën in onze darmen. Maar de oplossing is ook te vinden door te luisteren naar mensen die genezen van PDS.

Colitis Ulcerosa en de ziekte van Crohn

Colitis ulcerosa betekent letterlijk: ontsteking (itis) van de dikke darm (colon), waarbij zweren (ulcerosa) gevormd worden. Bij colitis ulcerosa beperkt de ontsteking zich tot het oppervlakkige slijmvlies aan de binnenkant van de dikke darm.

De ziekte van Crohn of “morbus Crohn” is een chronische ontstekingsziekte van het hele spijsverteringskanaal. Dit is het totale gebied van de mond tot de anus. Bij de meeste patiënten beperkt de ziekte zich tot de dunne darm, de dikke darm en de endeldarm. Bij de ziekte van Crohn kunnen ontstekingen ook tot de diepere lagen van de darmwand doordringen, waardoor zweren, verklevingen, open verbindingen (fistels) en vernauwingen in de darm ontstaan.

50.000 patiënten. De twee ziekten hebben ook enkele verzamelnamen: “chronische darmontsteking”, “ontstekingsziekte van de darm” en “inflammatory bowel disease” (IBD). In Nederland hebben ongeveer 30.000 mensen colitis ulcerosa en 20.000 mensen hebben de ziekte van Crohn.

Verschillende oorzaken. In de officiële literatuur worden de volgende “oorzaken” genoemd van chronische darmontsteking (maar ze lijken meer op symptomen):

• Het afweersysteem is in de war en reageert ook op goede bacteriën en voeding
• Erfelijkheid. Er is een verhoogde kans op chronische darmontsteking als het vaker in de familie voorkomt
• Bacteriën of virussen zorgen niet direct voor een infectie, maar de rol van afvalstoffen van bacteriën wordt nu intensief onderzocht
• Stress is niet de oorzaak van chronische darmontsteking, maar verhoogt wel de ernst van de klachten
• Roken is slecht voor de ziekte van Crohn, maar roken lijkt te beschermen tegen de ziekte aanvallen van colitis ulcerosa.

Een moderne (ongezonde) levensstijl wordt zelden genoemd als mogelijke oorzaak van colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn! Er wordt officieel wel aanbevolen, om tijdens chronische darmontsteking gezond en regelmatig te leven, eten en drinken. Weinig alcoholgebruik, voldoende nachtrust, regelmatig bewegen worden ook aanbevolen. Speciale diëten zijn niet aan de orde, maar voedingssupplementen kunnen tekorten aanvullen van vitamines en mineralen.

De klachten bij chronische darmontsteking zijn: diarree, buikpijn, bloedarmoede, vermoeidheid, gewichtsverlies, opgezette buik en koorts. Ook kunnen klachten buiten de darm optreden: pijnlijke ontstoken ogen en gewrichten, en pijnlijke ontstekingen van de huid. De klachten kunnen soms weinig actief zijn en soms sterk “opvlammen”.

Bij de ziekte van Crohn zijn er nog extra klachten zoals: wondjes, fistels en abcessen rond de anus, vernauwingen in de darm, kleine zweertjes (aften) in de mond, galstenen.

De diagnose van colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn wordt voorbereid met bloedonderzoek en ontlasting onderzoek, en wordt definitief gesteld met endoscopie (met biopsie), echografie, röntgenonderzoek of met een CT-scan of MRI-scan.

Remedie met medicijnen of chirurgie. De behandeling van colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn bestaat vooral uit medicijnen, die echter de ziekte niet genezen. De bedoeling is om klachten te verminderen, bestaande ontstekingen te remmen en nieuwe ontstekingen te voorkomen:

• Milde ontstekingsremmers voor langdurig gebruik
• Krachtige ontstekingsremmers tijdens “opvlammingen”; deze medicijnen hebben vaak heftige bijwerkingen
• Afweer onderdrukkende medicijnen: remmen het afweersysteem dat in de war is
• TNF blokkers, nieuwe afweer onderdrukkende medicijnen als de andere medicijnen niet helpen
• Antibiotica om bacteriële overgroei tegen te gaan
• Diarree remmers: verminderen diarree, maar helpen niet tegen ontstekingen.

Bij ernstige klachten kan een deel van de darm operatief worden verwijderd. Dit gaat vaak gepaard met een tijdelijke of permanente stoma.

Remedie met voeding. In wetenschappelijke publicaties wordt steeds meer het verband gelegd tussen de preventieve werking van omega-3 vetzuren op aandoeningen als artritis, ziekte van Crohn en andere maag darm klachten, bipolaire stoornis en veel andere ziektes. De reden is dat in een modern voedingspatroon de verhouding tussen omega-3 en omega-6 vetzuren scheef is (teveel omega-6 en te weinig omega-3), zodat inflammatie kan ontstaan.

Preventie. In andere artikelen op deze site zullen de meest recente wetenschappelijke onderzoeken en ervaringen van artsen en therapeuten beschreven worden over de fundamentele oorzaken (“root causes”) van chronische darmontsteking. Zie ook de “10 Tips voor Gezonde Darmen“.

Levercirrose

De lever is een complexe chemische fabriek. De lever is een zeer veelzijdig orgaan, dat galvloeistof aanmaakt voor de vertering van vetten in de dunne darm. Ook slaat de lever vitamines en mineralen op en worden eiwitten en vetten geproduceerd. Daarnaast maakt de lever giftige stoffen en medicijnen onschadelijk en speelt hij een belangrijke rol bij de energiehuishouding van het lichaam

Onomkeerbare beschadiging van leverweefsel. Levercirrose wordt meestal behandeld door dezelfde specialisten die maag darm klachten behandelen. Bij levercirrose is leverweefsel zo ernstig beschadigd, dat het niet meer kan herstellen. In het begin kan het gezonde deel van de lever compenseren voor niet-functionerend weefsel. Maar als teveel leverweefsel is beschadigd, ontstaan ernstige problemen. Omdat de lever beginnende levercirrose zelf kan compenseren en er daardoor geen klachten zijn, is het totale aantal mensen met levercirrose onbekend. Ook is er een taboe op levercirrose door alcohol.

De meest opvallende specifieke klachten zijn: geelzucht (geel zien van de huid en het oogwit), jeuk, spinvormige bloedvaatjes op de borst en bovenarmen (spider naevi) en donkere plekken in het gezicht (levervlekken). Bij zeer ernstige levercirrose ontstaat verhoogde druk in de poortader van de lever (portale hypertensie). Dit leidt tot spataderen in slokdarm of maag die levensgevaarlijke bloedingen kunnen veroorzaken. Uiteindelijk kan leverkanker ontstaan.

Alcohol is belangrijkste oorzaak. Levercirrose is vaak het gevolg van leverbeschadiging door alcohol. Ongeveer 1 op de 10 zware drinkers zal gemiddeld na 10 jaar levercirrose ontwikkelen. En zware drinkers zijn niet alleen alcoholisten, maar vaak ook “sociale drinkers”.

Maar levercirrose kan ook het gevolg zijn van diverse chronische leverziekten:

• Hepatitus B (wereldwijd) en C (belangrijke oorzaak in Nederland naast alcohol)
• Primaire biliaire cirrose (PBC): een auto-immuunziekte van de lever; 90 % zijn vrouwen
• Auto-immuun hepatitis (AIH): vooral bij vrouwen en vaak in combinatie met colitis ulcerosa
• Primaire scleroserende cholangitis (PSC): ontstoken galwegen, auto-immuun ziekte
• Chronische hepatitis door vetstapeling in de lever ( bij voorbeeld bij insuline resistente vetcellen door obesitas)
• Hemochromatose: door ijzerstapeling in de lever; meestal erfelijk bepaald

Diagnose. Er zijn verschillende onderzoeken mogelijk om de diagnose levercirrose te stellen: bloedonderzoek, echografie, leverpunctie (of leverbiopsie), CT-scan of MRI-scan. Ook kan de arts de slokdarm of maag onderzoeken op spataderen.

Levercirrose is niet te genezen, maar kan wel tot stilstand gebracht worden. Als de oorzaak hepatitis B of C is, dan is die ziekte te genezen. Bij alcoholmisbruik is het duidelijk dat het drinken moet stoppen. In het uiterste geval is een levertransplantatie noodzakelijk, maar dat is een ingrijpende operatie met veel mogelijke complicaties.

De belangrijkste preventie is stoppen met overmatig alcohol gebruik. Dat zou het aantal levercirrose patiënten aanzienlijk doen dalen. Ook voorzichtigheid met bepaalde medicijnen is geboden. Een algehele goede conditie en een gezond voedingspatroon zijn ook goed voor de conditie van de lever. Dat is het belangrijkste onderwerp van deze site!

Pancreatitis (alvleesklierontsteking)

De pancreas (alvleesklier) bevindt zich onder (en achter) de lever en achter de maag. De alvleesklier is belangrijk voor de spijsvertering in de dunne darm en voor het reguleren van de bloedsuikerspiegel. De alvleesklier produceert enzymen die in staat zijn om eiwitten, koolhydraten en vetten af te breken. Ook produceert de alvleesklier het hormoon insuline en glucagon, die beiden het niveau van glucose (suiker) in het bloed laag houden.

Als de alvleesklier ontstoken is, veroorzaakt de schade aan het weefsel vochtophoping (oedeem) of afsterven (necrose) van een deel van het weefsel. Oedeem komt in 80 % van de gevallen voor en de vooruitzichten zijn gunstig. Necrose is een ernstige vorm van alvleesklierontsteking en komt in 20 % van de gevallen voor. Necrose kan leiden tot een ophoping van pus (abces).

Alcoholgebruik verhoogt de kans op deze ziekte (30% van de gevallen). Een obstructie door galstenen is de belangrijkste oorzaak (40%). Er bestaat acute en chronische pancreatitis.

Kenmerken. Hevige buikpijn is de meest kenmerkende klacht van acute en chronische pancreatitis, vooral na een maaltijd. Soms leidt de ziekte tot ernstige complicaties buiten de alvleesklier: darmstilstand (ileus), geelzucht en falen van de nieren. Bij chronische pancreatitis gaat de alvleesklier steeds minder enzymen produceren, waardoor vet niet goed wordt verteerd en het lichaam weer verlaten. Dit lijkt gunstig maar is het niet! Vetten zijn nodig voor energie en voor de opname van vet oplosbare vitamines A, D, E en K.  Bij te weinig vet ontstaat een vitaminetekort en diverse complicaties.

Door bloedonderzoek kan de arts bepalen of er veranderingen voorkomen in de alvleesklier enzymen, zoals amylase en lipase. Chronische pancreatitis wordt ontdekt door vetuitscheiding in de ontlasting. Daarna worden dezelfde onderzoektechnieken gebruikt die ook ingezet worden bij andere maag darm klachten:

• Externe echografie (om galstenen te ontdekken)
• Endo-echografie (om de alvleeskliergang te bekijken)
• CT-scan (om de soort ontsteking te bepalen)
• Röntgenfoto (om darmstilstand te beoordelen).

De behandeling van pancreatitis is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Stoppen met alcohol, aanpassen van de voeding of wegnemen van galstenen zijn de manieren om verschillende oorzaken aan te pakken. Daarnaast kan de arts pijnstillers voorschrijven tegen buikpijnklachten of een antibioticum tegen infectie in een abces of cyste bij de alvleesklier. In ernstige gevallen moet een deel van de pancreas operatief verwijderd worden.

Preventie. Ook bij een alvleesklierontsteking – of om die te voorkomen – wordt aanbevolen om gevarieerd te eten, voldoende water te drinken en alcohol en roken te vermijden. Bij alcoholgebruik zullen dezelfde klachten steeds weer terugkeren!

Nawoord van Dana

Veel maag darm klachten in Nederland. Toen ik (Dana) in juni 1994 in Nederland kwam en weer in een ziekenhuis ging werken, verbaasde ik me over de vele gevallen van maag darm klachten en ook van borstkanker bij jonge vrouwen. Dat was ik in voormalig Joegoslavië niet gewend. Alleen hart- en vaatziekten kwamen daar vaak voor. Ik kan het niet bewijzen, maar onwillekeurig leg ik een verband met voeding. In Joegoslavië aten we veel van het land.

Mijn oma van 86 in voormalig Joegoslavië verbouwt nog steeds haar eigen tomaten, paprika, wortels, aardappelen en mais, en tot drie jaar geleden hield ze varkens. Iedereen die ik kende at feitelijk organische groente en vlees, maar we kenden dat begrip nog niet! En ik was gewend dat ik duidelijk het verschil kon proeven tussen tomaat en paprika, en tussen kip en varkensvlees. In Nederland proef ik vaak niet wat ik eet.

Ik hoop dat dit artikel bijdraagt aan inzicht over het belang van een gezonde levensstijl, om vervelende maag darm klachten te voorkomen.

Dit artikel is geschreven door Drs. Joost van der Laan en Dana Juric (verpleegkundige).

Related Posts

• 

  Bloeddruk Natuurlijk Ideaal
  Bloeddruk Natuurlijk Ideaal
• 

  10 Tips voor gezonde darmen
  10 Tips voor gezonde darmen
• 

  Prikkelbare Darm Syndroom (PDS)
  Prikkelbare Darm Syndroom (PDS)