Co-enzym Q10 voor vitale energie

Co-enzym Q10 of kortweg Q10 heeft een belangrijke functie bij de energievoorziening van de cellen en voor de vitaliteit van het lichaam. 

Q10 stimuleert de cel ademhaling (“oxidatieve fosforylering”) in de mitochondriën, de energiecentrales van de cellen. Daarnaast is het een krachtige antioxidant, zorgt het mede voor het soepel houden van cel weefsel. 

Belangrijk voor het hart. Organen en weefsels die veel energie verbruiken zoals hart, alvleesklier, lever, nieren, immuunsysteem, zenuwstelsel en spieren hebben een hoog gehalte aan Q10. Deze organen gaan als eerste minder goed functioneren als de aanmaak van Q10 onvoldoende is en de energieproductie in de cellen daalt. Q10 speelt met name een belangrijke rol bij het goed functioneren van het hart (Adarsh K, 2008).

Q10 wordt in het lichaam aangemaakt, maar de hoeveelheid neemt af naarmate u ouder wordt. Ook wordt suppletie van Q10 aanbevolen voor gebruikers van cholesterolverlagende medicijnen (zogenaamde statines), omdat deze medicijnen niet alleen de productie van cholesterol afremmen, maar ook de productie van Q10.

Q10 en hoge bloeddruk

Hoe groot is het probleem van hart- en vaatziekten. Volgens de Hartstichting zijn in Nederland meer dan 1 miljoen hart- en vaatpatiënten. In 2012 stierven 39.000 mensen aan een hart- of vaatziekte. Per jaar krijgen in Nederland ongeveer 33.000 mensen een acuut hartinfarct (ook wel myocardinfarct genoemd) en 41.000 mensen krijgen een beroerte. Dit zijn afschrikwekkende getallen. Belangrijke oorzaken zijn roken, overgewicht, hoge bloeddruk, verhoogd cholesterol, stress, slechte voedingsgewoonten, diabetes, genetische predispositie, ouder worden en onvoldoende beweging.

Q10 is extra belangrijk voor mensen met hart- en vaataandoeningen. Het ondersteunt de pompwerking van de hartspier door verbeteren van de energieproductie in hartspiercellen en het beschermt het hart tegen oxidatieve beschadiging (Langsjoen H, 1994 en Singh RB, 1999). Omdat het hart veel energie verbruikt is het erg gevoelig voor een Q10-tekort.

Bij een onderzoek in 2001 daalde de systolische bloeddruk (bovendruk) met gemiddeld 17,8 mmHg, na toedienen van 120 mg Q10 per dag (Burke BE, 2001). Dit is een forse daling. Bij een onderzoek van Langsjoen in 1994 met toedienen van Q10, daalde de bloeddruk van patiënten, die daarna minder medicijnen hoefden in te nemen. Echter bij een ander onderzoek van deze bekende wetenschapper was geen verband te zien tussen Q10 supplementen en een lagere bloeddruk (Langsjoen H, 1994).  Andere onderzoeken leidden tot een daling van de systolische druk met 11 MMhg en diastolische druk van 7 mmHg, maar de onafhankelijke Cochrane Collaboration stelt vragen bij de betrouwbaarheid van de onderzoeken (Ho MJ, 2009).

Q10 heeft waarschijnlijk een verlagende werking op hoge bloeddruk, doordat het de vorming van obstakels in de bloedvaten tegengaat. Als cholesterol en andere vettige substanties gaan oxideren in de bloedvaten, worden de wanden van bloedvaten beschadigd. Om de vaatwand te beschermen, wordt binnen de vaten zogenaamde “plak” opgebouwd door het immuunsysteem. Als dit proces niet op tijd wordt gestopt (bijvoorbeeld door gezonde voeding) ontstaan vernauwingen en blokkades in de bloedvaten: atherosclerose.

Q10 kan echter ook zelf de verlagende werking van de bloeddruk neutraliseren, doordat het de pompwerking van een zwakke hartspier versterkt door een betere energieproductie in de hartcellen (Singh RB, 1999).

Q10 en overige hart-en vaatziekten

Hoe groter het Q10 tekort in de hartspier, des te ernstiger zijn de klachten van hartfalen (zoals cyanose, hartritmeproblemen, oedeem, zweten, kortademigheid, inspannings intolerantie). De therapeutische werkzaamheid van Q10 bij hartfalen is wetenschappelijk aangetoond.(Sole MJ, 2000; Sacher HL, 1997).  Suppletie met Q10 verbetert de systolische (pomp)functie bij chronisch hartfalen, vooral wanneer geen ACE-remmers (angiotensine-converting enzyme inhibitors) worden gebruikt (Sander S, 2006).

Hartinfarct. Een hartinfarct is gebrek aan doorbloeding (ischemie) van hartspiercellen, die na 20 minuten van ontstaan irreversibele schade oplopen. Mensen die binnen drie dagen na een hartinfarct Q10 gaan innemen, hebben minder kans op neveneffecten (zoals angina pectoris) en zij verbeteren hun prognose aanzienlijk (Singh RB, 1998). Mensen die na een hartstilstand zijn gereanimeerd, hebben een significant grotere overlevingskans wanneer suppletie met Q10 plaatsvindt. Patiënten kregen 250 mg bij binnenkomst, daarna 3x daags 150 mg). Ook de bloedwaarden van S100 proteïne (dat een indicator is van ontsteking) waren veel lager bij patiënten die Q10 kregen dan bij patiënten die een placebo kregen (Damian MS, 2004).

Cardiomyopathie is een ziekte van de hartspier. De spier trekt niet meer goed samen en/of heeft moeite met ontspannen. Daardoor wordt het bloed minder goed rondgepompt. Deze aandoening gaat gepaard met een Q10- tekort in de hartspier. Suppletie met Q10 verbetert het samentrekken van de hartspier (Dhanasekaran M, 2005).

Angina pectoris treedt op bij grotendeels afgesloten kransslagaders (>60%) met onvoldoende doorbloeding (ischemie) en pijnklachten op de borst bij inspanning. Bij toenemende angina pectoris ontstaat een verhoogd risico op een hartinfarct. Q10 beschermt het hartweefsel tegen ischemie en verbetert de conditie zodat minder snel angina klachten optreden bij lichamelijke inspanning (Kamikawa T, 1998). Andere natuurlijke therapieën tegen angina pectoris zijn: N-acetyl cysteïne, meidoorn extract, carnitine en magnesium (Therapy.epnet.com)

Hartritmestoornissen. Een hartritmestoornis is een terugkerende verstoring van het hartritme. Het hart slaat dan te snel, te langzaam of te onregelmatig. Bij een hartritmestoornis is er iets mis met de vorming van de elektrische prikkel die de hartspier doet samentrekken, of met de geleiding van die prikkels. Zie het filmpje.

Het blijkt dat Q10 een gunstige invloed heeft op een regelmatige hartslag (Fujioka T, 1983).

Hartoperatie. Als iemand een hartoperatie ondergaat, heeft onderzoek aangetoond dat suppletie met Q10 de conditie van het hart verbetert. Ook vermindert Q10 de schade door de operatie, verkleint het de kans op hartritmestoornissen en wordt het herstel ondersteund (Rosenfeldt F, 2002 en 2005). In een klinische studie kregen 120 hartpatiënten 300 mg Q10 per dag of een placebo in de twee weken voorafgaande aan de operatie. Suppletie leidde tot een sterk significante toename van het Q10-gehalte in serum en in hart mitochondriën. De onderzoekers toonden aan dat het hartweefsel aanmerkelijk beter bestand was tegen schade door zuurstoftekort tijdens de hartoperatie (Rosenfeldt F, 2005). Overigens beschermt Q10 alle lichaamscellen tegen beschadiging door een (relatief ) zuurstoftekort, bijvoorbeeld tijdens een verblijf in het hooggebergte en bij long- en vaataandoeningen.

Atherosclerose is de opbouw van vette bestanddelen op de wand van de slagaders, veroorzaakt door ontstekingen in de vaatwand. Het proces van atherosclerose kan vertraagd of stopgezet worden door Q10, dat remmend werkt op oxidatie van  cholesterol en andere vettige substanties in het bloed. Tevens is in dieronderzoek aangetoond dat Q10 in combinatie met vitamine E atherosclerose beter tegengaat dan de afzonderlijke supplementen (Thomas SR, 2001).

Q10 en insuline resistentie, diabetes-2 en overgewicht

Suppletie met Q10 heeft een positief effect op diverse aspecten van het insulineresistentie syndroom en diabetes type 2: het helpt bij het normaliseren van een verhoogde bloeddruk, verbetert de bloedsuikerregulatie, ondersteunt de insulinewerking, verbetert afwijkende spiegels van bloedvetten en vermindert oxidatieve stress (Kelly GS, 2000; Roberts K, 2000; Hodgson JM,2002; McCarty MF, 1999).

Overgewicht en gebrek aan energie. Q10 ondersteunt het afvallen, doordat co-enzym Q10 de verbranding van suikers en vetten verbetert. Uit onderzoek is gebleken dat mensen die veel eten en toch slank blijven over meer Q10 beschikken dan mensen die snel aankomen.

Q10 en het afweersysteem

Co-enzym Q10 ondersteunt het afweersysteem, vooral wanneer dit chronisch overbelast is. Infectieziekten en allerlei (ouderdoms)- kwalen zijn vaak mede het gevolg van een falend afweersysteem. Als het lichaam over onvoldoende Q10 beschikt, tast dit de kwaliteit van het afweersysteem aan. Uit dier-experimenten blijkt, dat Q10 het onschadelijk maken van giftige stoffen en bacteriën (fagocytose) door witte bloedcellen (macrofagen) bevordert, evenals de vermeerdering van witte bloedcellen (Saiki I, 1983).

Kanker kan gepaard gaan met een abnormale daling van het Q10-gehalte. Terwijl een andere antioxidant (vitamine E) geen afwijkende waarden vertoonde. Dit is aangetoond bij patiënten met beenmergkanker (myeloma), huidkanker (melanoom), hersentumoren en borst-, long-, prostaat-, pancreas-, darm- en nierkanker (Jolliet K, 1997; Folkers K, 1997; Dhanasekaran M, 2005;  Rusciani L, 2006).

Een lage Q10- spiegel bij patiënten met huidkanker (melanoom) is geassocieerd met een ongunstiger prognose en een grotere kans op uitzaaiing (metastasering) (Rusciani, 2006). Er zijn aanwijzingen dat suppletie met Q10 helpt in de strijd tegen borstkanker en dat de prognose verbetert (Lockwood K, 1994).

Q10 beschermt en versterkt alle weefsels, waaronder de slijmvliezen en het tandvlees. Q10 helpt bij tandvleesproblemen wanneer een tekort aan Q10 een rol speelt (Nakamura R, 1974). Het beste resultaat wordt mogelijk bereikt door Q10 direct op het tandvlees aan te brengen (Hanioka T, 1994). Q10 beschermt de binnenste laag van de maagwand (de “maagmucosa”) door zijn antioxidant werking. De productie van maagslijm en de snelle celdeling van het maagslijmvlies is afhankelijk van voldoende Q10.

Q10 en spierziekten

Parkinson. De mitochondriën in hersencellen van mensen met de ziekte van Parkinson functioneren niet goed en hebben een laag Q10-gehalte. Suppletie met een hoge dosis Q10 (1200 mg/ dag) kan de ziekte van Parkinson in het beginstadium tot 44% vertragen. Deze hoge dosis bleek veilig te zijn. Resultaat van suppletie is dat de cognitieve functies (het vermogen om kennis en informatie op te nemen en te verwerken) en motorische vaardigheden (het vermogen om te bewegen) minder snel achteruit gaan (Shults CW, 2002).

Andere (spier)ziekten. Een Q10-tekort en slecht functioneren van de mitochondriën (de “energie centrales” van de cellen) worden ook gezien bij een aantal spierziekten met verschillende oorzaken (Dhanasekaran M, 2005):

• spierdystrofie: geleidelijke afbraak van spierweefsel
• erfelijke cerebellaire ataxie: evenwichtsproblemen veroorzaakte door de kleine hersenen
• Friedreich’s ataxi:e slechte aansturing van de spieren door de zenuwen
• metabole myopathie: defect in de energie voorziening van de spiercellen en toenemende spierzwakte
• ziekte van Huntington: onwillekeurige bewegingen die langzaam verergeren
• amyotrofische laterale sclerose of ALS: ook aandoening van de zenuwen die spieren aansturen

Alzheimer, dementie. Suppletie met Q10 (doses boven 600 mg per dag) is zinvol bij uiteenlopende neuro degeneratieve aandoeningen (Bonilla E, 1999; Matthews RT, 1998; Beal MF, 2002). In laboratoriumstudies is aangetoond dat Q10 de vorming en uitbreiding van amyloïde plaques (eiwitophopingen tussen de zenuwcellen in de hersenen, kenmerkend voor de ziekte van Alzheimer), remt en bestaande plaques destabiliseert (Ono K, 2005).  Q10 kan daarom van groot belang zijn voor de preventie en behandeling van dementie (Dhanasekaran M, 2005)

Q10 en migraine

Uit een klinische studie is gebleken dat Q10 invloed heeft op migraine (Sandor PS, 2005).  Een groep van 42 patiënten met migraine gebruikte 3×100 mg Q10 per dag of een placebo. Suppletie met coenzym Q10 leidde na drie maanden tot significante daling van het aantal en de ernst van migraine-aanvallen (optreden van maagdarmklachten, aantal dagen met hoofdpijn, hoofdpijnintensiteit); 33% van de mensen die co-enzym Q10 gebruikten had meer dan 50% daling van het aantal migraine-aanvallen tegenover 14% in de placebogroep. In het ziekteproces van migraine kan mitochondriale disfunctie een rol spelen. Het effect van suppletie was na een maand merkbaar en bereikte het maximum na drie maanden.

Q10 en overige toepassingen

• Q10 voorkomt oxidatie van LDL-cholesterol (low density lipoprotein), een belangrijke stap in het proces van aderverkalking
• Het verlaagt de bloedviscositeit (pas op bij het gebruik van bloedverdunners!)
• Doordat Q10 zorgt voor recycling van vitamine E komt deze stof opnieuw beschikbaar als antioxidant. 

Suppletie van Q10

Productie van Q10 in het lichaam neemt geleidelijk af. Idealiter produceert het lichaam voldoende Q10. Daarnaast komt Q10 in kleine hoeveelheden voor in allerlei (vooral dierlijke) voedingsmiddelen. De aanmaak van Q10 kan onvoldoende zijn om de behoefte te dekken bij ziekte, overgewicht, stress, medicijngebruik, onvolwaardige voeding en aangeboren en verworven stoornissen in de aanmaak van Q10. Bovendien neemt bij iedereen de eigen aanmaak van Q10 geleidelijk af met het vorderen van de leeftijd. Zo is het Q10-gehalte in hartweefsel van ouderen (77-81 jaar) slechts 43% van het Q10-gehalte in hartweefsel van 19- tot 21-jarigen (Kalen A, 1989).

Bij ouder worden neemt de behoefte aan Q10 toe. Naast daling van de Q10-synthese gaat veroudering gepaard met toename van oxidatieve stress en achteruitgang van de mitochondriale functie. In een dierstudie is aangetoond dat muizen significant langer leven wanneer ze voer eten waaraan Q10 is toegevoegd; bovendien blijven ze veel actiever (Coles LS, 1996). Het is goed denkbaar dat langdurige suppletie met Q10 invloed heeft op het verouderingsproces en de levensverwachting (Dhanasekaran M, 2005).

Q10 en medicijnen

Co-enzym Q10 is een zeer veilig supplement. Een dosis van 1200 mg per dag gedurende 16 maanden was veilig en werd uitstekend verdragen (Hathcock JN, 2006). Dit gold ook voor een dosis van 3000 mg per dag gedurende 8 maanden Shults CW, 2002; Ferrante KL, 2005). In enkele gevallen treden milde maagdarm klachten op.

Verschillende medicijnen kunnen de lichaamseigen aanmaak van  Q10 verlagen met ongewenste gevolgen zoals inspannings intolerantie (uitputting na geringe inspanning) en myalgie (spierpijn):

• statines: verlagen cholesterol
• orale antidiabetica: verlagen bloedsuikerspiegel
• bètablokkers: ontlasten het hart, verlagen de bloeddruk
• tricyclische antidepressiva: stemmingsverbeteraars, regelen de hoeveelheid serotine
• fenothiazines: om psychose te behandelen en te kalmeren
• methyldopa: tegen hoge bloeddruk tijdens zwangerschap
• hydrochlorothiazide: een bloeddrukverlagende plaspil
• clonidine: medicijn tegen opvliegers, hoge bloeddruk, ontwenningsverschijnselen en ADHD
• hydralazine: snelwerkende spierontspanner

Statines staan ter discussie. Vooral de cholesterolverlagende statines staan ter discussie, niet alleen omdat statines de productie van Q10 verlagen, maar ook omdat de relatie tussen cholesterol en hart- en vaatziekten onduidelijk is. Extra inname van Q10 is gewenst bij het gebruik van statines (Rundek T, 2004).

De pil en hormonale suppletietherapie tijdens de menopauze kunnen de Q10-spiegel verlagen. Tijdens onderzoeken door Palan ging de concentratie van Q10 in het bloed van vrouwen met de pil flink omlaag, evenals de concentratie van vitamine E. Andere antioxidanten bleven constant. (Palan PR, 2005, 2006)

Mensen met astma die langdurig corticosteroïden (bijnierschorshormoon, sterk middel tegen huidziektes) gebruiken, kunnen een Q10-tekort hebben. Langdurig gebruik van corticosteroïden kan leiden tot mitochondriale disfunctie en oxidatieve beschadiging van DNA in celkern en mitochondrium. Suppletie met Q10 (120 mg per dag) corrigeert het tekort en kan de effectieve dosis van corticosteroïden significant verlagen (Gvozdjakova A, 2005). 

Inname van co-enzym Q10 kan de bloedsuikerspiegel verlagen. Diabetici dienen met dit effect van co-enzym Q10 rekening te houden.

Bronnen

Bij het schrijven van dit artikel is dankbaar gebruik gemaakt van de informatie van Orthokennis.nl .

Overzicht artikelen Q10

1. Sarah L Molyneux, Joanna M Young, et al. Coenzyme Q10: Is There a Clinical Role and a Case for Measurement? The Clinical Biochemist Reviews, May 2008; 29(2): 71-82. Full text 

Bronnen Q10 en hoge bloeddruk

1. Adarsh K, Kaur H, Mohan V. Coenzyme Q10 (CoQ10) in isolated diastolic heart failure in hypertrophic cardiomyopathy (HCM). Biofactors 2008;32(1-4):145–149. Abstract
2. Langsjoen H, Langsjoen P, Willis R et al. Usefulness of coenzyme Q10 in clinical cardiology: a long-term study. Mol Aspects Med 1994;15S:S165-75. Full text
3. Singh RB, Niaz MA, Rastogi SS et al. Effect of hydrosoluble coenzyme Q10 on blood pressures and insulin resistance in hypertensive patients with coronary artery disease. J Hum Hypertens 1999;13(3):203-8. Abstract
4. Burke BE, Neuenschwander R, Olson RD. Randomized, double-blind, placebo-controlled trial of coenzyme Q10 in isolated systolic hypertension. South Med J 2001;94(11):1112-7. Abstract
5. Langsjoen P, Langsjoen P, Willis R et al. Treatment of essential hypertension with coenzyme Q10. Mol Aspects Med 1994;15S:S265-72. Abstract
6. Ho MJ, Bellusci A, Wright JM. Blood pressure lowering efficacy of coenzyme Q10 for primary hypertension. Cochrane Database Syst Rev 2009;(4):CD007435. Abstract

Bronnen Q10 en overige hart- en vaatziekten

1. Langsjoen PH, Langsjoen PH, Folkers K. Long-term efficacy and safety of coenzyme Q10 therapy for idiopathic dilated cardiomyopathy. Am J Cardiol 1990;65:521-523. Abstract
2. Sole MJ, Jeejeebhoy KN. Conditioned nutritional requirements and the pathogenesis and treatment of myocardial failure. Curr Opin Clin Nutr Metab Care 2000;3(6):417-24. Abstract
3. Sacher HL, Sacher ML, Landau SW et al. The clinical and hemodynamic effects of coenzyme Q10 in congestive cardiomyopathy. Am J Ther 1997;4(2-3):66-72. Abstract
4. Sander S, Coleman CI, Patel AA et al. The impact of coenzyme Q10 on systolic function in patients with chronic heart failure. J Card Fail. 2006;12(6):464-72. Abstract
5. Singh RB, Wander GS, Rastogi A et al. Randomized, double-blind placebo-controlled trial of coenzyme Q10 in patients with acute myocardial infarction. Cardiovasc Drugs Ther 1998;12(4):347-53. Abstract
6. Damian MS, Ellenberg D, Gildemeister R et al. Coenzyme Q10 combined with mild hypothermia after cardiac arrest: a preliminary study. Circulation. 2004;110(19):3011-6. Abstract
7. Dhanasekaran M, Ren J. The emerging role of coenzyme Q-10 in aging, neurodegeneration, cardiovascular disease, cancer and diabetes mellitus. Curr Neurovasc Res. 2005;2(5):447-59. Review. Abstract
8. Kamikawa T, Kobayashi A, Yamashita T et al. Effects of coenzyme Q10 on exercise tolerance in chronic stable angina pectoris. Am J Cardiol 1985;56:247-251. Abstract
9. Therapy.epnet.com Website pagina met refenties
10. Fujioka T, Sakamoto Y, Mimura G. Clinical study of cardiac arrhythmias using a 24-hour continuous electrocardiographic recorder (5th report) – antiarrhythmic action of coenzyme Q10 in diabetics. Tohoku J Exp Med 1983;141 Suppl:453-63.  Abstract
11. Rosenfeldt FL, Pepe S, Linnane A et al. The effects of ageing on the response to cardiac surgery: protective strategies for the ageing myocardium. Biogerontology 2002;3(1- 2):37-40. Abstract
12. Rosenfeldt F, Marasco S, Lyon W et al. Coenzyme Q10 therapy before cardiac surgery improves mitochondrial function and in vitro contractility of myocardial tissue. J Thorac Cardiovasc Surg. 2005;129(1):25-32. Abstract
13. Thomas SR, Leichtweis SB, Pettersson K et al. Dietary cosupplementation with vitamin E and coenzyme Q(10) inhibits atherosclerosis in apolipoprotein E gene knockout mice. Arterioscler Thromb Vasc Biol. 2001;21(4):585-93. Abstract

Bronnen Q10 en insuline resistentie en diabetes-2

1. Kelly GS. Insulin resistance: lifestyle and nutritional interventions. Altern Med Rev 2000;5(2):109-32.  Abstract
2. Roberts K, Dunn K, Jean SK et al. Syndrome X: medical nutrition therapy. Nutr Rev 2000;58(5):154-159. Abstract
3. Hodgson JM, Watts GF, Playford DA et al. Coenzyme Q(10) improves blood pressure and glycaemic control: a controlled trial in subjects with type 2 diabetes. Eur J Clin Nutr 2002;56(11):1137-42. Abstract
4. McCarty MF. Can correction of sub-optimal coenzyme Q status improve beta-cell function in type II diabetics? Med Hypotheses 1999;52(5):397-400.  Abstract
5. Singh RB, Niaz MA, Rastogi SS et al. Effect of hydrosoluble coenzyme Q10 on blood pressures and insulin resistance in hypertensive patients with coronary artery disease. J Hum Hypertens 1999;13(3):203-8. Abstract

Bronnen Q10 en het afweersysteem

1. Saiki I, Tokushima Y, Nishimura K, Azuma I. Macrophage activation with ubiquinones and their related compounds in mice. Int J Vitam Nutr Res 1983;53:312-320. Abstract
2. Folkers K, Langsjoen P, Nara Y, et al. Biochemical deficiencies of coenzyme Q10 in HIV-infection and exploratory treatment. Biochem Biophys Res Commun 1988;153:888- 896. Abstract
3. Jolliet P, Simon N, Barre J et al. Plasma coenzyme Q10 concentrations in breast cancer: prognosis and therapeutic consequences. Int J Clin Pharmacol Ther. 1998;36(9): 506-9. Abstract
4. Folkers K, Osterborg A, Nylander M et al. Activities of vitamin Q10 in animal models and a serious deficiency in patients with cancer. Biochem Biophys Res Commun. 1997;234(2):296-9. Abstract
5. Dhanasekaran M, Ren J. The emerging role of coenzyme Q-10 in aging, neurodegeneration, cardiovascular disease, cancer and diabetes mellitus. Curr Neurovasc Res. 2005;2(5):447-59. Review. Abstract
6. Rusciani L, Proietti I, Rusciani A et al. Low plasma coenzyme Q10 levels as an independent prognostic factor for melanoma progression. J Am Acad Dermatol. 2006;54(2):234-41. Abstract
7. Lockwood K, Moesgaard S, Hanioka T et al. Apparent partial remission of breast cancer in ‘high risk’ patients supplemented with nutritional antioxidants, essential fatty acids and coenzyme Q10. Molec Aspects Med 1994;15(S): S231-S240. Full text
8. Nakamura R, Littarru GP, Folkers K et al. Study of CoQ10-enzymes in gingiva from patients with periodontal disease and evidence for a deficiency of coenzyme Q10. Proc Natl Acad Sci 1974;71:1456-1460. Abstract
9. Hanioka T, Tanaka M, Ojima M et al. Effect of topical application of coenzyme Q10 on adult periodontitis. Mol Aspects Med 1994;15S:S241-8. Abstract

Bronnen Q10 en spierziekten

1. Shults CW, Oakes D, Kieburtz K et al. Effects of coenzyme Q10 in early Parkinson disease: evidence of slowing of the functional decline. Arch Neurol 2002;59(10):1523,1541-50. Abstract
2. Dhanasekaran M, Ren J. The emerging role of coenzyme Q-10 in aging, neurodegeneration, cardiovascular disease, cancer and diabetes mellitus. Curr Neurovasc Res. 2005;2(5):447-59. Review. Abstract
3. Bonilla E, Tanji K, Hirano M et al. Mitochondrial involvement in Alzheimer’s disease. Biochim Biophys Acta 1999;1410(2):171-82. Abstract
4. Matthews RT, Yang L, Browne S et al. Coenzyme Q10 administration increases brain mitochondrial concentrations and exerts neuroprotective effects. PNAS 1998;95(15):8892- 8897. Full Text
   
5. Beal MF. Coenzyme Q10 as a possible treatment for neurodegenerative diseases. Free Radic Res 2002;36(4):455- 60. Abstract
6. Ono K, Hasegawa K, Naiki H et al. Preformed betaamyloid fibrils are destabilized by coenzyme Q10 in vitro. Biochem Biophys Res Commun. 2005;330(1):111-6. Abstract

Bronnen Q10 en migraine

1. Sandor PS, Di Clemente L, Coppola G et al. Efficacy of coenzyme Q10 in migraine prophylaxis: a randomized controlled trial. Neurology. 2005;64(4):713-5. Abstract

Bronnen suppletie van Q10

1. Kalen A, Appelkvist EL, Dallner G. Age-related changes in the lipid compositions of rat and human tissues. Lipids. 1989;24(7):579-84. Abstract
2. Coles, L.S., and Harris, S.B. Co Q-10 and lifespan extension, in: Advances in Anti-Aging Medicine, Vol 1, by R. Klatz, Mary Ann Liebert, Inc., Larchmont, New York, 1996. WardDeadMD.com
3. Shults CW, Oakes D, Kieburtz K et al. Effects of coenzyme Q10 in early Parkinson disease: evidence of slowing of the functional decline. Arch Neurol 2002;59(10):1523,1541-50. Abstract
4. Hathcock JN, Shao A. Risk assessment for coenzyme Q10 (Ubiquinone). Regul Toxicol Pharmacol. 2006;45(3):282-8. Abstract
5. Ferrante KL, Shefner J, Zhang H et al. Tolerance of highdose (3,000 mg/day) coenzyme Q10 in ALS. Neurology. 2005;65(11):1834-6. Abstract

Bronnen Q10 en medicijnen

1. Rundek T, Naini A, Sacco R et al. Atorvastatin decreases the coenzyme Q10 level in the blood of patients at risk for cardiovascular disease and stroke. Arch Neurol. 2004;61(6):889-92. Abstract en Full Text (cholesterol)
2. Gvozdjakova A, Kucharska J, Bartkovjakova M et al. Coenzyme Q10 supplementation reduces corticosteroids dosage in patients with bronchial asthma. Biofactors. 2005;25(1-4):235-40. Abstract 
3. Palan PR, Connell K, Ramirez E et al. Effects of menopause and hormone replacement therapy on serum levels of coenzyme Q10 and other lipid-soluble antioxidants. Biofactors. 2005;25(1-4):61-6. Abstract 
4. Palan PR, Magneson AT, Castillo M et al. Effects of menstrual cycle and oral contraceptive use on serum levels of lipid-soluble antioxidants. Am J Obstet Gynecol. 2006;194(5):e35-8. Abstract 

Related Posts

• 

  Bloeddruk Natuurlijk Ideaal
  Bloeddruk Natuurlijk Ideaal
• 

  Magnesium
  Magnesium
• 

  Omega-3 en omega-6 in balans
  Omega-3 en omega-6 in balans
• 

  Vitamine E uit noten, pitten en zaden
  Vitamine E uit noten, pitten en zaden